Na polskich terenach znajdowało się 167 miejsc, w których często, wielokrotnie, siły niemieckiej policji, SS i Selbstschutzu dokonywały zbiorowych mordów na obywatelach państwa polskiego. Z tego najwięcej, bo aż 69[1], w Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie, w skład którego wchodził powiat kartuski. W ostatnim czasie w wyniku prowadzonych badań naukowych pojawiło się nowe pojęcie historyczne: Zbrodnia Pomorska 1939. Termin ten został stworzony w celu całościowego określenia eksterminacji ludności cywilnej w ponad 400 miejscowościach przedwojennego województwa pomorskiego, w tym w powiecie kartuskim. Każdego roku mieszkańcy, kombatanci, nauczyciele, uczniowie i władze samorządowe Kartuz upamiętniają kolejną rocznicę wybuchu II wojny światowej i Dzień Weterana Walk o Niepodległość na Kaliskach - miejscu stracenia i pomordowania mieszkańców powiatu kartuskiego.
Znajduje się tam pomnik i tablica z napisem: „Miejsce bohaterskiej śmierci 329 Polaków zamordowanych przez hitlerowców w latach 1939 – 1945. Cześć ich pamięci.” W 2017 r. władze samorządowe Kartuz pragnęły uhonorować wszystkie ofiary mordu kaliskiego imiennymi tablicami. Niestety brak źródeł, a także zakończonego śledztwa prowadzonego przez gdański oddział Instytutu Pamięci Narodowej uniemożliwił to zadanie. W 2009 r. Muzeum Kaszubskie w Kartuzach wydało drukiem książkę Kartuzy 1939. Wspomnienia. Opublikowano w niej nieprecyzyjnie za Rejestrem miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945 województwo gdańskie[2] opracowanym przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce - listy z nazwiskami osób zgładzonych w lasach kaliskich. W rzeczywistości na spisach znajdują się ofiary zamordowane w Sarnim Dworze, obok tzw. Szadego Buku w okolicach Egiertowa. W miejscu tym 11 listopada 1939 roku okupanci hitlerowscy zamordowali 43 więźniów osadzonych w więzieniu kartuskim. Być może byli z tego miejsca ekshumowani do lasów kaliskich i stąd ten zapis? W książce[3] znajduje się także drugie zestawienie osób – Polaków i Żydów przywiezionych z więzienia w Kartuzach i z obozu w Borowie - rozstrzelanych przez hitlerowców 26 września 1939 r.. Bobowo, pow. Starogard Gd., miejsce Lasy Kaliskie, gmina Somonino[4]. Czy istnieje tutaj podobny błąd jak w przypadku Sarniego Dworu? Na liście są nazwiska Żydów z Kartuz, Staniszewa, Żukowa. Nie można przesądzać, że podana informacja jest nieprawdziwa. Dariusz Dolatowski:
„według różnych informacji, często sprzecznych ze sobą, wszyscy Żydzi kartuscy zostali aresztowani. Kilku z nich wywieziono do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a pozostałych 14 rozstrzelano w podkartuskich latach. Podaje się też, że w obozie w Borkowie uwięziono 13 Żydów cywilów i 19 w mundurach wojskowych”[5].
Dzisiaj z perspektywy upływającego czasu, coraz trudniej jest odtworzyć pełną listę ofiar, gdyż wiele osób, świadków tamtych wydarzeń już nie żyje, ponadto zacierają się fakty i zdarzenia. Poza tym Niemcy przed ucieczką z tych terenów, chcąc zatrzeć ślady swych zbrodni, sprowadzili z obozu w Borkowie angielskich jeńców wojennych, którzy musieli wydobyć zwłoki zamordowanych w lasach kaliskich i spalić[6]. Zachowały się także zeznania Ignacego Werochowskiego, który był w lesie kaliskim w momencie gdy więźniowie na polecenie Niemców wydobywali zwłoki zamordowanych ofiar w celu spalenia. Potem zauważył na swojej ziemi masę popiołu wrzuconego do wody[7].
Z informacji pojawiających się w wielu publikacjach wiemy, że 26 października 1939 roku gestapo przewiozło do lasu kaliskiego zwłoki zamordowanych ponad 48 Polaków z obozu w Borowie[8]. Zwłoki pochowano na zboczu pagórka. W późniejszym czasie stwierdzono niżej obecność drugiego masowego grobu ze szczątkami 50 osób rozstrzelanych przez hitlerowców w roku 1944. Ekshumowane zwłoki przeniesiono na cmentarz komunalny w Kartuzach.
27 października 1939 roku, Niemcy rozstrzelali w lesie kaliskim 136 mieszkańców ziemi kartuskiej, w tym 82 przywiezionych z więzienia w Kartuzach. 25 listopada zbrodniarze hitlerowscy dokonali w tym miejscu kolejnej masowej egzekucji, w której zginęło najwięcej księży z powiatu kartuskiego: ks. Bernard Szuta, kuratus z Brodnicy Górnej, ks. Bernard Gołomski proboszcz z Żukowa, ks. Franciszek Antoni Bork, proboszcz z Pomieczyna, ks. Ludwik Rosiak, wikariusz z Chmielna, ks. Sylwester Frost, proboszcz Parchowa, ks. Maksymilian Krzewiński, proboszcz z Gowidlina, ks. Tadeusz Zapałowski proboszcz z Sulęczyna, ks. Wacław Kuca, wikariusz z Goręczyna[9]. Śmierć ponieśli także Jan Zaremba, Stefan Skoracki, Jan Cyganek, Jan Dzięcioł, Feliks Drążkowski[10]. Bolesław Hajduk dokonując niepełnej oceny funkcjonowania niemieckiego aparatu terroru, uważa iż w wyniku działań eksterminacyjnych życie straciło 459 osób w tym 28 nauczycieli i 15 duchownych.
Hitlerowcy zamordowali w bestialski sposób ks. Arasmusa z Kiełpina. W wykazie osób zamordowanych z Kiełpina opublikowanym poniżej nie ma jego nazwiska, co nie znaczy, że w innych dokumentach archiwalnych nie odnotowano tego faktu. Okręgowa Komisja Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku, ustaliła, że ks. Arasmus po otrzymaniu postrzału w głowę trzymał się jeszcze drzwi samochodu, a hitlerowcy dobili go kolbami.
Rzecz ma się podobnie w przypadku sporządzenia wykazu osób z innych miejscowości. Brakuje tam często danych na temat osób, które zginęły czy też trafiły do niemieckich obozów. Autorzy wykazów posiedli tę wiedzę od świadków, mieszkańców, ale pamięć ludzka bywa zawodna.
Ponadto penetrując akta Instytutu Pamięci Narodowej można spotkać się ze sprzecznymi relacjami, faktami, które trudno dzisiaj już zweryfikować. Stąd publikując niniejsze wykazy, należy mieć na uwadze, że mogą pojawiać się błędne informacje. Tak jest w przypadku Stanisława Estkowskiego, w jednym zespole znajdziemy informacje, że zginął w Kartuzach przy ulicy Wzgórze Wolności[11], w innym, że zamordowany został nad jeziorem Karlikowskim w Borowie[12], co jest prawdziwe. Podobnie z Leonem Słyszewskim, nauczycielem szkoły powszechnej w Nowych Łosienicach w powiecie kartuskim. W aktach archiwalnych gdańskiego Instytutu Pamięci Narodowej znajdziemy informację, że zginął z rąk hitlerowskich, w rzeczywistości zginął w Katyniu.
Wykazy te często są niekompletne i zawierają ze zrozumiałych różnych zawirowań liczne błędne informacje.
Niemniej dokumenty te są cennym źródłem wiedzy dla wielu osób, które interesują się losami swoich przodków lub zgłębiają historię.
(oprac. B. K.)
Źródło: AIPN Gdańsk, Ankiety. Egzekucje ludności polskiej w latach 1939-1945 w powiatach Elbląg, Gdańsk, Gdynia, Kartuzy, Kościerzyna, sygn. IPN Gd 39/8
Grób zbiorowy pomordowanych „nieznanych bliżej 24 Polaków w dniu 31 X 1939 r. w miejscowości Borowo, gm. Dzierżążno, pow. Kartuzy na posiadłości ob. Antoniego Trowskiego.
Grób pojedynczy zamordowanego b. naczelnika Poczty w Kartuzach Estkowskiego, zamordowanego przypuszczalnie w dniu 29 X 1939 r. w miejscowości wieś Borowo przy jeziorze Karlikowkim[13] na posiadłości ob. Franciszki Formelowej.
Bliższych danych co do personalii i okoliczności w jakich ponieśli śmierć może podać ob. Jankowski Józefat, kupiec zam. w Kartuzach ul. Parkowa nr 5
Dwa groby zbiorowe, zamordowanych około 100 osób bliżej nieznanych Polaków w miesiącu październiku 1939 roku w miejscowości Kaliska, pow. Kartuzy. Zamordowani zostali prawdopodobnie spaleni a reszta kości zakopano.
Grób zbiorowy zamordowanych w lesie Bilowo (nad szosą Łapalicką) około połowy września 1939 r. sześciu Polaków:
Nikodem Klucz – kierownik Parowozowni w Kartuzach
Jan Majewski – urzędnik Sądu w Kartuzach. Był emerytowanym pracownikiem posterunku Straży Granicznej
Leon Litwin – sołtys z Mankocina oraz właściciel gospodarstw w Niestępowie, obwiniony przez Gestapo o śmierć 12. dywersantów niemieckich. Osadzony w więzieniu kartuskim.
Leon Cichosz – młynarz i kupiec z Żukowa
Robert Gransicki, nauczyciel z Grzybna oraz 2 nieznanych
Paweł Nacel, ślusarz
(bliższych danych udzielić może ob. Marek leśniczy z Kartuz
Spośród inteligencji miasta Kartuz, zginęły w czasie okupacji następujące osoby:
- Cyganek Jan – urzędnik- zginął w Kaliskach dnia 26 października 1939roku.
- Ćwikliński Czesław – urzędnik- zginął w Kaliskach dnia 26 października 1939 roku
- Dąbrowski Stefan – policjant- zginął w Kaliskach dnia 29 października
- Drążkowski Feliks – urzędnik- zginął w Kaliskach dnia 25 października 1939 roku.
- Dzięcioł Józef kierownik szkoły – zginął w Kaliskach dnia 25 października 1939 roku
- Ritter Antoni- policjant- zginął w Borowie
- Skoracki Stefan – dentysta- zginął w Kaliskach dnia 27 października 1939 roku
- Wieczorek Feliks – drogista- zginął w Kaliskach dnia 27 października 1939 roku
Wyżej wymienieni zabrani zostali z Kartuz i rozstrzelani w lesie w Kaliskach powiat Kartuzy.
Spośród inteligencji miasta Kartuz, zginęły w czasie okupacji następujące osoby:
- Brall Jan – urzędnik – zginął w obozie w Mathausen
- Cyganek Jan – urzędnik- zginął w Kaliskach – dnia- 26 X 1939 r.
- Ćwikliński Czesław – urzędnik- zginął w Kaliskach 26 X 1939r.
- Dąbrowski Stefan – policjant- zginął w Kaliskach 29 X 1939r.
- Drążkowski Feliks – urzędnik- zginął w Kaliskach 25 X 1939 r.
- Dzięcioł Józef – kier. szkoły – zginął w Kaliskach 25 X 1939 r.
- Estkowski Stanisław –nacz. Poczty –zginął w Kaliskach – 14 IX 1939 r.[14]
- Guzowski Walentyn- urzędnik- zginął w obozie Mathausen – Gusen dnia 12 marca 1941 roku.
- Gransicki Robert – nauczyciel – zginął w Kartuzach 14 IX 1939 r.
- Hein Leon drukarz- zginął w Mathausen dnia 17 września 1941 r.
- Hening Bernard- nauczyciel zginął w Wejherowie 11 XI 1939[15]
- Jeliński Brunon- urzędnik –zginął w obozie Mathausen- Gusen dnia 14 marca 1941 r.
- Januszewski Erwin – urzędnik- zginął w obozie w Dachau 13 VIII 1942 r.
- Kuchta Leon – urzędnik- zginął w obozie Stutthof 8 III 1940 r.
- Klucz Nikodem nacz. PKP- zginął w Kartuzach dnia 14 IX 1939r.
- Książczyk Józef – inżynier Leśnik – brak danych
- Krefta Leon – urzędnik- zginął w obozie Oświęcim 9 X 1941 r.
- Majewski Jan – urzędnik- zginął w Kartuzach dnia 14 IX 1939r.
- Pośpieszyński Franciszek – urzędnik- zginął w Stutthofie 11 listopada 1940 r.
- Puzdrowski Aleksander – urzędnik- zginął w Wejherowie 11 XI 1939r.
- Połomski Leon – ksiądz- zginął w obozie Stutthof [16]
- Ranachowski Józef – urzędnik- zginął w Gdyni 10 IX 1939 r.
- Ritter Antoni – policjant- zginął w Borkowie
- Śliwiński Hieronim – urzędnik- zginął w Borkowie 25 X 1939 r.[17]
- Skorocki Stefan – dentysta- zginął w Kaliskach 25 X 1939r.
- Witosławski Józef- nauczyciel- zginął w Wejherowie 10 XI 1939 r.
- Walaszewski Antoni – urzędnik- zginął w Wejherowie 10 XI 1939 r.
- Wieczorek Feliks – drogista- zginął w Kaliskach 27 X 1939 r.
- Zimmermann Jan – urzędnik – zginął w Wejherowie 15 XI 1939 r.
- Zaborowski Antoni- nauczyciel- zginał w obozie Oranienburg dnia 25 lutego 1941 r.
- Walaszkowski Jan- urzędnik- zginął w Wejherowie 10 XI 1939r
Źródło: AIPN Gdańsk, Wykazy osób narodowości polskiej, które przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945 r. zostały pozbawione życia, zesłane do obozów koncentracyjnych itp. oraz wywiezione do pracy przymusowej lub w związku z wycofaniem na terenie powiatu kartuskiego, sygn. IPN GK 172/9
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z gminy Kartuzy – miast pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45 r.
Nr |
Imię i Nazwisko |
wiek |
zawód |
Data zgonu |
Określenie zgonu, rozstrzelenia |
Kto wykonał egzekucje , wojsko, gestapo, policja |
Na czyich informacjach oparta treść zapisów |
1 |
Majewski Jan |
1890 |
urzędnik |
14.09. |
rozstrzelany |
gestapo |
Przez publiczne ogłoszenie na rynku |
2 |
Gransicki Robert |
1900 |
nauczyciel |
14.09. |
rozstrzelany |
gestapo |
Przez publiczne ogłoszenie na rynku |
3 |
Necel Paweł[18] |
1907 |
ślusarz |
14.09. |
rozstrzelany |
gestapo |
Przez publiczne ogłoszenie na rynku |
4 |
Klucz Nikodem |
1908 |
zaw. parow. |
14.09. |
rozstrzelany |
gestapo |
Przez publiczne ogłoszenie na rynku |
5 |
Jakusz Gostomski Władysław |
1908 |
kupiec |
26.10. |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
6 |
Kuchta Leon |
1895 |
urzędnik |
8.3.1940 |
zmarł |
gestapo |
Metryka obozy koncentracyjnego Stutthof |
7 |
Dąbrowski Stefan |
1893 |
policjant |
29.10. |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
8 |
Zimmermann Jan |
1895 |
Urzędnik kolejowy |
15.11.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
9 |
Cyganek Jan |
1887 |
urzędnik |
26.10. |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
10 |
Śliwiński Heronim |
1907 |
urzędnik |
26.10. |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
11 |
Kuczkowski Franciszek |
1889 |
rzeźnik |
26.10. |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
12 |
Witosławski Józef |
1899 |
nauczyciel |
10.11.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
13 |
Ćwikliński Czesław |
1896 |
urzędnik |
26.10.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
świadkowie |
14 |
Walaszko-wski Antoni |
1899 |
urzędnik |
|
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
15 |
Puzdrowski Aleksander |
1889 |
urzędnik |
11.11.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
16 |
Zaremba Jan |
1905 |
kupiec |
|
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
17 |
Ranachowski Józef |
1897 |
urzędnik |
19.10.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
18 |
Wiśniewski Jan |
1909 |
rzeźnik |
|
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
19 |
Hennig Bernard |
1908 |
Nauczy-ciel |
11.11.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
20 |
Wieczorek Feliks |
1893 |
drog. |
27.10.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
21 |
Paszke Franciszek |
1879 |
kupiec |
1942 |
powieszony |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
22 |
Drążkowski Feliks |
1895 |
urzędnik |
25.10.19 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
23 |
Zybko Edward |
1906 |
urzędnik |
27.09.1941 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
24 |
Skoracki Stefan |
1899 |
dentysta |
25.10.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
25 |
Dzięcioł Józef |
1900 |
Kiero-wnik szkoły |
|
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
26 |
Estkowski Stanisław |
1898 |
Naczel-nik poczty |
14.9.1939[19] |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
27 |
Brall Jan |
1898 |
urzędnik |
1940 |
Zmarł w obozie Manthausen |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
28 |
Ritter Antoni |
1892 |
policjant |
1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
29 |
Rajski Feliks |
1899 |
drukarz |
25.01.1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
30 |
Ksiąszczyk Józef lub Książczyk |
1904 |
urzędnik |
1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
31 |
Sienkiewicz |
1891 |
kupiec |
1939 |
rozstrzelany |
gestapo |
Świadkowie i członkowie rodziny |
32 |
Jeliński Brunon |
1898 |
urzędnik |
14.3.1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci z obozu kereent. Manthausen |
33 |
Pospieszyński Franciszek |
1893 |
urzędnik |
11.11.1940 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Stutthof |
34 |
Świetlik Franciszek |
1893 |
robotnik |
7.9.1940 |
zmarł |
|
Metryka śmierci z obozu kereent. Manthausen gusen |
35 |
Guzowski Walentyn |
1899 |
urzędnik |
12.3.1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci z obozu kereent. Manthausen gusen |
36 |
Radler Władysław |
1899 |
murarz |
13.6.1940 |
zmarł |
|
|
37 |
Januszewski Erwin |
1905 |
urzędnik |
13.8.1942 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego |
38 |
Stępień Alfons |
1916 |
rzemieślnik |
|
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego |
39 |
Zaborowski Antoni |
1912 |
nauczyciel |
25.2.1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Oranienburg |
40 |
Hein Leon |
1911 |
drukarz |
17.4.1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci z obozu koncert. Manthausen gusen |
41 |
Połomski Leon |
71 lat |
Ksiądz probo-szcz |
1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Stutthof |
42 |
Ciechelski Leon |
1891 |
ślusarz |
15.6.1942 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Ausschwitz (Oswiecim) |
43 |
Kurkowski Antoni |
|
szofer |
12.6.1942 |
zmarł |
|
Więzienie Wejherowo |
44 |
Jakusz Teofil |
1874 |
kupiec |
11.9.1940 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego |
45 |
Hoga Jan |
55 Lat |
|
1942 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Oranienburg |
46 |
Krefta Leon |
1887 |
urzędnik |
9.10.1941 |
zmarł |
|
Metryka śmierci obozu koncentracyjnego Oświęcim |
Kartuzy, 23.12.1946 Burmistrz Lewiński
WYKAZ
osób narodowości polskiej w Staniszewie pow. Kartuzy pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45
Nr pers. |
Nazwisko i imię |
Wiek |
Zawód |
Data zgonu |
Określenie zgonu |
Kto wykonał egzekucje wojski, gestapo, policja |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Gadowski Józef |
41 |
sekretarz |
15.9.42 |
|
Gestapo |
telegram z Lagru |
2 |
Piwka Józef |
40 |
robotnik |
15.1.44 |
|
Gestapo |
na piśmie z Lagru |
3 |
Cirocki Leon |
43 |
rolnik |
10.2.45 |
|
Gestapo |
|
4 |
Gurski Franciszek |
63 |
robotnik |
4.10.42 |
|
Gestapo |
|
5 |
Zloch Józef |
69 |
rolnik |
9.10.42 |
zmarł |
w Potulicach |
|
6 |
Zloch Marianna |
57 |
rolnik |
3.10.42 |
zmarł |
w Potulicach |
|
7 |
Kwidzinski Józef |
|
robotnik |
15.12.44 |
zmarł |
Gestapo |
|
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Staniszewa pow. Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach
1939/45 r. do obozów koncentracyjnych, karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
Wiek |
Zawód |
Data zesłania |
Dokąd miejsce istnienia obozu? |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Gruba Teofil |
44 |
rol. |
31.3.42 |
Koronowo |
|
|
2 |
Gruba Józef |
49 |
rob. |
31.3.42 |
Koronowo |
|
|
3 |
Okroj Robert |
66 |
rol. |
11.4.42 |
Potulice |
|
|
4 |
Sikora Bolesław |
39 |
rol. |
6.6.42 |
Potulice |
|
|
5 |
Cirocka Aniela |
44 |
|
11.4.42 |
Potulice |
|
|
6 |
Ptach Hubert |
32 |
rob. |
6.2.41 |
Gdansk |
|
|
7 |
Nastaly Jan |
44 |
rol. |
11.4.42 |
Potulice |
8.8.1944 |
|
8 |
Labuda Bolesław |
55 |
rol. |
11.4.42 |
Potulice |
|
|
9 |
Malszyski Józef |
40 |
rol. |
11.4.42 |
Potulice |
|
|
10 |
Zloch Józef |
46 |
rol. |
11.4.42 |
Potulice |
|
|
11 |
Gurska Apolonia |
61 |
rol. |
31.3.42 |
Potulice |
|
|
12 |
Zloch Agnieszka |
29 |
|
10.4.42 |
Potulice |
|
|
13 |
Elwart Jan |
47 |
rob. |
10.4.42 |
Potulice |
|
|
14 |
Machola Klemens |
50 |
rol. |
31.3.42 |
Potulice |
|
|
15 |
Cirocki Antoni |
47 |
rol. |
31.3.42 |
Potulice |
|
|
16 |
Stenka Alojzy |
43 |
rol. |
8.6.42 |
Potulice |
|
|
17 |
Kruszynski Leon |
49 |
rol. |
31.3.42 |
Potulice |
|
|
18 |
Kaszuba Apolonia |
38 |
rol. |
5.11.43 |
Potulice |
|
|
Wykaz
osób narodowości polskiej w Brodnicy pow. Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45 do obozu koncentracyjnego, karnego, pracy przymusowej.
Lp. |
Nazwisko i imię |
Wiek |
Zawód |
Data zesłania |
Dokąd, miejsce położenia obozu |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Kowalkowski Klemens |
54 |
robotnik |
14.5.41 |
Stuthof |
zmarł |
sołtys |
2 |
Recław Brunon |
43 |
rolnik |
4.4.41 |
Stuthof |
zmarł |
sołtys |
3 |
Kunowska Leokadia |
37 |
rolnik |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarła |
sołtys |
4 |
Kunowska Anna |
3. |
bez zawodu |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarła |
sołtys |
5 |
Kunowska Teresa |
2. |
bez zawodu |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarła |
sołtys |
6 |
Kuchta Piotr |
49 |
rolnik |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarł |
sołtys |
7 |
Wesolowski Zygmunt |
7. |
bez zawodu |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarł |
sołtys |
8 |
Wesolowska Teresa |
9. |
bez zawodu |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarła |
sołtys |
9 |
Malinowska Stefania |
1. |
bez zawodu |
11.6.42 |
Torun Mokre |
zmarła |
sołtys |
10 |
Ks. Szuta Bernard |
40 |
ksiądz |
11.6.39 |
nie wiadomo[20] |
dotąd żadnej wiadomości |
sołtys |
WYKAZ
osób narodowości polskiej, gmina Kartuzy, powiat Kartuzy, zesłanych przez okupanta w latach 1939/45 do obozu koncentracyjnego
Zadurski Leon |
23 |
kupiec |
31.1.45 |
rozstrzelany |
gestapo |
Okroj Augustyn |
40 |
robotnik |
3.1.40 |
zmarł |
gestapo |
Stefanowski Jan |
34 |
robotnik |
25.12.1342 |
Zmarł w Koronowie |
gestapo |
Gołąbek Michał |
71 |
rolnik |
6.7.41 |
Zmarł w Stutthofie |
gestapo |
Rybakowski Jan |
47 |
robotnik |
Kwiecień 1942 |
Zamordowany w Stutthofie |
policja |
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Dzierżążna, gmina Kartuzy, pow. Kartuzy wywiezionych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45. na prace przymusowe lub w związku z wycofaniem
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1. |
Hinc |
22 |
robotnik |
W marcu 1945 r. |
|
Przy wycofaniu wojsk niemieckich |
Rodzice Franciszek i Aniela |
WYKAZ
osób narodowości polskiej w Grzybnie, gmina Kartuzy, powiat Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. do obozów koncentracyjnych , karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1. |
Lademann Aleksander |
27.7.1883 |
rolnik |
16.06.1943r. |
Stutthof |
18.12.1944 |
Marta Lademan żona |
Grzybno, dnia 30.12.1946
WYKAZ
osób narodowości polskiej w Pomieczyńskiej Hucie, pow. Kartuzy, wywiezionych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. na prace przymusowe lub w związku z wycofaniem.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Kuberna Wojciech |
72 |
rolnik |
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
2 |
Kuberna Franciszka |
69 |
rolnik |
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
3 |
Kuberna |
35 |
rolnik |
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
4 |
Kuberna |
33 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
5 |
Kuberna |
32 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
6 |
Kuberna |
29 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
7 |
Gołąbek Feliks |
58 |
rolnik |
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
8 |
Gołąbek Helena |
56 |
rolnik |
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
9 |
Gołąbek |
19 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
10 |
Gołąbek Władysław |
17 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
11 |
Gołąbek Władysław |
16 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
12 |
Gołąbek Antoni |
10 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
13 |
Gołąbek Bronisław |
9 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
14 |
Gołąbek Stefania |
8 |
|
19.6.1942 |
do prac przymusowych |
|
|
15 |
Szwaba Leon |
58 |
rolnik |
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
16 |
Szwaba Elżbieta |
49 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
17 |
Szwaba Władysław |
22 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
18 |
Szwaba Zenon |
19 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
19 |
Szwaba Pelagia |
18 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
20 |
Szwaba Urszula |
17 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
21 |
Szwaba Czesław |
14 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
22 |
Szwaba Gerard |
12 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
23 |
Szwaba Aurelia |
10 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
24 |
Szwaba Bogumiła |
6 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
25 |
Szwaba Florian |
7 |
|
2.3.1943 |
do prac przymusowych |
|
|
Pomieczyńska Huta, dnia 24 XII 1946r
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Prokowa, gmina Kartuzy, powita Kartuzy, pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach1939/1945r.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data zesłania |
Dokąd? Miejsce położenia obozu |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Plichta Jan |
29 |
rolnik |
16.4.1944 |
Stutthof |
Koniec stycznia 1945r. |
Plichta Zuzanna matka |
Prokowo, dnia 30 grudnia 1946r.
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z Łapalic, gmina Kartuzy, powiat Kartuzy, pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data zgonu |
Dokąd? |
Kto wykonał egzekucję |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Szymichowski Klemens |
37 |
robotnik |
4.12.42 |
Zagazowany w Mauthausen |
gestapo |
żona Apolonia |
Łapalice, dnia 30 grudnia 1946r.
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Kolonii, powiat Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. do obozów koncentracyjnych, karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
data zesłania |
dokąd? |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Konkol Leon |
10.12.97 |
robotnik |
6.10.39 |
Kartuzy później do Borkowa |
26.10.1939 |
żona zaginionego Konkol Marta |
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z Mirachowa, powiat Kartuzy pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
data zgonu |
Określenie zgonu (rozstrzelenie/powieszenie |
Kto wykonał egzekucję, gestapo, policja |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Cirocki/ Cierocki Jan |
51 |
rolnik |
6.9.39 |
Ubity? zabity |
gestapo |
przez policję |
Mirachowo, dnia 23 XII 1946r
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Sianowskiej Huty, powiat Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. do obozów Koncentracyjnych, karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data zesłania |
dokąd? |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Kaizer Teofil |
46 |
rolnik |
W kwietniu 1941r. |
Stutthof |
zmarł |
jego żony |
2 |
Jowiński Antoni |
72 |
rolnik |
W kwietniu 1941r. |
Stutthof |
zmarł |
jego córki |
3 |
Sypion Józef |
32 |
rolnik |
W kwietniu 1941r. |
Stutthof |
zmarł |
jego ojca |
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z Sianowa, powiat Kartuzy pozbawionych życia przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data zgonu |
Określenie zgonu |
Określenie zgonu (rozstrzelenie/powieszenie |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Cierocki Józef |
58 |
Rolnik |
27.8.1943 |
zmarł |
Był wywieziony przez gestapo |
|
2 |
Konkel Brunon |
36 |
Rolnik |
7.8.41 |
Zmarł w Stutthofie |
Był wywieziony przez gestapo |
|
3 |
Marciński Jan |
37 |
robotnik |
10.3.44 |
rozstrzelony |
wojsko |
|
Sianowo, dnia 27 XII 1946
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z Sianowskiej Huty, pow. Kartuzy pozbawionych życia przez okupant niemieckiego w latach 1939/45r.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data zgonu |
Określenie zgonu (rozstrzelenie/powieszenie |
Kto wykonał egzekucję, gestapo, policja |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Lewiński Józef |
29 |
robotnik |
W kwietniu 1942r. |
powieszony |
Przez gestapo |
Jego siostry |
Sianowo, dnia 27 grudnia 1946r.
WYKAZ
osób narodowości polskiej z sianowskiej Huty, powiat Kartuzy wywiezionych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. na prace przymusowe lub w związku z wycofaniem
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Nagel Bernard |
40 |
robotnik |
1942 |
nie wiadomo |
styczeń 1945 |
jego brat |
2 |
Konkol Józef |
31 |
rolnik |
1942 |
nie wiadomo |
żadnej wiadomości |
|
3 |
Konkol Kazimierz |
23 |
rolnik |
1942 |
nie wiadomo |
1946r. |
jego brat |
WYKAZ
Osób narodowości polskiej Kiełpina, pow. Kartuzy pozbawionych życia przez okupant niemieckiego w latach 1939/45r.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
data zgonu |
Określenie zgonu (rozstrzelenie/powieszenie |
Kto wykonał egzekucję, gestapo, policja |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Sikora Albin |
22 |
robotnik |
25.3.44 |
zmarł w szpitalu w Stutthofie |
|
|
Kiełpino, dnia 30 grudnia 1946r.
WYKAZ
osób narodowości polskiej w Sianowie powiat Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. do obozów koncentracyjnych, karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
dokąd? |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich inf. oparto treść zapisów |
1 |
Radzimski Franciszek |
33 |
leśniczy |
23.4.33 |
Gdańsk -Rathaus |
9.6.1945 |
gestapo |
2 |
Radzimska |
31 |
żona leśniczego |
8.10.33 |
Potulice |
29.3.1945 |
gestapo |
3 |
Labuda Jan |
59 |
rolnik |
5.5.43 |
Stutthof |
6.2.1945 |
gestapo |
4 |
Langa Jan |
40 |
rolnik |
14.4.42 |
Stutthof |
20.9.1943 |
gestapo |
5 |
Szmydka Alfons |
28 |
robotnik |
5.10.44 |
Stutthof |
5.2.1945 |
gestapo |
6 |
Studzińska Paulina |
39 |
rolnik |
5.10.44 |
Stutthof |
5.2.1945 |
gestapo |
7 |
Kotłowski Alojzy |
45 |
rolnik |
20.6.44 |
Stutthof |
1.1945 |
gestapo |
8 |
Bobkowski Jan |
50 |
rolnik |
20.6.44 |
Stutthof |
1.1945 |
gestapo |
9 |
Mejna Walerian |
45 |
rolnik |
10.6.44 |
Stutthof |
10.3.1945 |
gestapo |
10 |
Witka Robert |
42 |
rolnik |
31.1.45 |
Stutthof |
30.3.1944 |
gestapo |
11 |
Mejna Walerian |
45 |
rolnik |
|
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
12 |
Mejna Otylia |
52 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
13 |
Mejna Anna |
19 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
14 |
Mejna Jan |
17 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
15 |
Mejna Edmund |
15 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
16 |
Mejna Gertruda |
18 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
17 |
Mejna Elżbieta |
10 |
|
5.11.43 |
Potulice |
5.3.1945 |
gestapo |
18 |
Damps Jan |
52 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
25.8.1942 |
gestapo |
19 |
Damps Matylda |
53 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
25.8.1942 |
gestapo |
20 |
Damps Jan |
26 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
10.8.1942 |
gestapo |
21 |
Damps Antoni |
23 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
2.8.1946 |
gestapo |
22 |
Damps Anna |
20 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
25.6.1942 |
gestapo |
23 |
Damps Władysław |
16 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
25.6.1942 |
gestapo |
24 |
Damps Józefa |
13 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
25.6.1942 |
gestapo |
25 |
Foemla Leon |
49 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
26 |
Formela Julianna |
50 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
27 |
Formela Helena |
19 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
28 |
Formela Gertruda |
16 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
29 |
Formela Stefania |
13 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
30 |
Formela Augustyn |
9 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
31 |
Kwidzińska Małgorzata |
48 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
32 |
Kwidzińska Małgorzata |
25 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
33 |
Kwidziński Franciszek |
23 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
34 |
Kwidziński Antoni |
17 |
robotnik |
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
35 |
Kwidzińska Elżbieta |
9 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
36 |
Kwidzińska Irena |
8 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
37 |
Kwidzińska Helena |
5 |
|
10.6.42 |
Jabłonowo |
23.8.42 |
gestapo |
Sianowo, dnia 27 grudnia 1946r.
WYKAZ
osób narodowości polskiej z Mirachowa powiat Kartuzy wywiezionych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. na prace przymusowe lub w związku z wycofaniem.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Damps Stefan |
9.2.1921 |
robotnik |
10.6.42 |
Do fabryki Detmold |
10.3.1945 |
gestapo |
2 |
Damps Antoni |
2.1.1924 |
robotnik |
10.6.42 |
Do fabryki Detmold |
2.3.1946 |
gestapo |
3 |
Frankiewicz Bernard |
30 |
robotnik |
30.8.43 |
Bohun? |
15.4.1946 |
gestapo |
4 |
Lewiński Paweł |
33 |
szewc |
11.11.39 |
Wangerin naprawy torów kolejowych |
10.6.1945 |
Przez urząd pracy |
5 |
Stenka Józef |
42 |
robotnik |
11.11.39 |
Wangerin naprawy torów kolejowych |
20.10.1945 |
Przez urząd pracy |
6 |
Lewiński Juliusz |
60 |
szewc |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
17.1,1944 |
Przez partię S.A. |
7 |
Damps Jan |
52 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
12.12.1944 |
Przez partie S.A. |
8 |
Stenka Jan |
48 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
12.12.1944 |
Przez partie S.A. |
9 |
Komkowski Jan |
25 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
5.8.1945 |
Przez partie S.A. |
10 |
Hinca Edmund |
25 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
5.8.1945 |
Przez partie S.A. |
11 |
Labuda Franciszek |
25 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
5.8.1945 |
Przez partie S.A. |
12 |
Wardyn Leon |
50 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
12.12.1944 |
Przez partie S.A. |
13 |
Król Leon |
25 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
19.12.1944 |
Przez partie S.A. |
14 |
Klejna Brunon |
52 |
robotnik |
11.8.44 |
Chełmno przy okopach |
10.12.1944 |
Przez partie S.A. |
Mirachowo, dnia 23 XII 1945r.
WYKAZ
Osób narodowości polskiej z Pomieczyńskiej Huty, powiat Kartuzy zesłanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939/45r. do obozów koncentracyjnych, karnych, pracy przymusowej itp.
Lp. |
Nazwisko i imię |
wiek |
zawód |
Data wywiezienia |
Dokąd i na jakie prace |
Data ostatniej wiadomości |
Na czyich informacjach oparto treść zapisów |
1 |
Lejkowski Robert |
24 |
rolnik |
20.6.44? |
Stutthof |
|
gestapo |
2 |
Cierocki Bronisław |
|
stolarz |
25.6.44 |
Stutthof |
|
gestapo |
3 |
Okroj |
21 |
robotnik |
24.3.44 |
|
|
|
4 |
Lejkowski Stefan |
20 |
robotnik |
24.3.44 |
|
|
|
5 |
Cierocki Bolesław |
|
robotnik |
24.2.44 |
|
|
|
Pomieczyńska Huta, dnia 24 XII 1946r.
[1] Dariusz Kaliński, Bilans krzywd. Jak naprawdę wyglądała niemiecka okupacja Polski, Kraków 2018, s.58
[2] Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Województwo gdańskie, Warszawa 1987, ss.65-66 Por. Bogdan Dittmer, Zbrodnia w Sarnim Dworze, „Gazeta Kartuska”, z 31.10.2005 r., s.30
[3] Rejestr miejsc i faktów zbrodni …, dz. cyt., , ss.65-66. Zob. też Kartuzy 1939. Wspomnienia zebrał, przedmową i wstępem opatrzył Norbert Maczulis, Kartuzy 2009, ss. 281-282
[4] Lasy Kaliskie znajdują się w gminie Kartuzy, Sarni Dwór w gminie Somonino.
[5] Cyt. za: Ryszard Leszkowski, Pamięci kartuskich Żydów, „Kartuskie Zeszyty Muzealne”, 2/2017, Kartuzy 2017, s. 72
[6] Józef Matynia, Na szlakach walki i męczeństwa województwa gdańskiego 1939-1945, Gdynia 1967, s. 85
[7] AIPN Gdańsk, Akta w sprawie oskarżenia Alberta Forstera, t. X, sygn.. akt IPN GK 196/225, s. 10
[8] AIPN Gdańsk, IPN BU 2448/164
[9] Jan Walkusz, Wojenne losy duchowieństwa katolickiego ziemi kartuskiej 1939-1945, Kartuzy 1999, ss. 29-31
[10] Bolesław Hajduk, Kartuzy i powiat w latach 1939-1945 (w:) Dzieje Kartuz, t.2, Kartuzy 2001, s. 165. Por. AIPN Gdańsk, Akta w sprawie oskarżenia Alberta Forstera, t. X, sygn.. akt IPN GK 196/225, ss. 6-8. Józefat Jankowski podaje datę śmierci Józefa Dzięcioła 26.10.1939 r.
[11] AIPN Gdańsk, Wykaz osób narodowości polskiej, które przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945 zostały pozbawione życia, zesłane do obozów koncentracyjnych itp., wywiezione do pracy przymusowej lub w związku z wycofaniem na terenie powiatu kartuskiego, sygn.. IPN Gk 172/9, s.176.
[12] AIPN Gdańsk, Ankiety dot. Prześladowania i eksterminacji inteligencji polskiej oraz więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych i więzień z lat 1939-1945 pochodzących z województwa gdańskiego, sygn.. IPN Gd 39/16, s. 82, sygn.. IPN BU 2448/164
[13] Chodzi oczywiście o jezioro Karlikowskie
[14] Błędna data
[15] Niektóre źródła podają Lasy Kaliskie
[16] Ks. L. Połomski w Stutthofie tak jak inni więźniowie musiał ciężko pracować. Przy tej pracy został ciężko pobity i zmarł w dniu 5 sierpnia 1940 r. (siostra ks. Połomskiego przekazała w relacji datę 3 sierpnia). Zob. Jan Walkusz, Wojenne losy duchowieństwa katolickiego ziemi kartuskiej 1939-1945, Kartuzy 1999, s.44
[17] Inne źródła podają Lasy Kaliskie
[18] Powinno być Nacel Paweł
[19] Błędna data
[20] Ks. Bernard Szuta po odbyciu kilkudniowego aresztu w więzieniu kartuskim został zamordowany w Lesie Kaliskim 25.11.1939 r. Zob. J.Walkusz, dz. cyt., s. 28