Działalność kartuskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
Idea założenia organizacji regionalnej, która miała „współdziałać w rozstrzyganiu zagadnień gospodarczych, kulturalnych i społecznych” pojawiła się w głowie Bernarda Szczęsnego w 1955r.
W dniu 22 stycznia 1956r. w budynku Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach doszło do pierwszego spotkania działaczy kaszubskich z kierownikiem muzeum Franciszkiem Trederem, na którym omawiano szczegóły dotyczące owego przedsięwzięcia. Feliks Marszałkowski, dr Andrzej Bukowski, Leon Roppel, Lech Bądkowski, Bernard Szczęsny, Paweł Szefka oraz Treder podjęli dyskusje na temat celów i możliwości działania organizacji skupiającej Kaszubów. Wśród nich znalazło się między innymi rozbudzenie biernej postawy Kaszubów, dbanie o ich kulturę i historię.
Kolejne spotkania sympatyków tej idei, które odbywały się w Gdyni i w Kartuzach, przyciągały coraz więcej działaczy kaszubskich i sympatyków tej kultury. Reprezentowali oni różne poglądy, mieli wiele pomysłów na działalność, stąd upłynęło wiele miesięcy, zanim oficjalnie utworzono organizację. Ostatecznie zdecydowano o jej powołaniu na zebraniu 28 października 1956r. Przyjęto wtedy projekt statutu, nazwę „Zrzeszenie Kaszubskie” oraz ustanowiono Prezydium Komitetu Założycielskiego, którego przewodniczącym został Lech Bądkowski.
I Walny Zjazd Delegatów Zrzeszenia Kaszubskiego miał miejsce 2 grudnia 1956 r. w Gdańsku. Ponad 150 osób dyskutowało na nim o sytuacji Kaszubów i programie działania. Uchwalono wtedy statut organizacji i jego naczelne władze, na których czele stanął Aleksander Arendt.
Zrzeszenie Kaszubskie rozwijało się bardzo dynamicznie. Do jego szeregów wstępowali licznie nowi członkowie, a w kaszubskich miejscowościach powstawały kolejne oddziały i koła instytucji. Pierwsze koło terenowe powstało w Żukowie 7 grudnia, w Kartuzach 16 grudnia. Oddział miejski w Kartuzach ustanowiono na podstawie uchwały z 18 października 1975 r. W tym okresie organizacja funkcjonowała już jako Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (ZKP). Zmiana nazwy nastąpiła w 1964 r.
Kartuski odłam instytucji należał do jednych z największych na Pomorzu. Tak jak w przypadku pozostałych oddziałów, miał on charakter inteligencki. Do członków należeli nauczyciele, urzędnicy, przedsiębiorcy, osoby cieszące się lokalnym autorytetem i inni. Kartuski oddział ZKP istnieje nieprzerwanie od czasu jego założenia. . Pierwszym prezesem był Feliks Marszałkowski. Kolejno funkcję prezesa sprawowali: Brunon Benkowski, Henryk Kotowski, Alojzy Plichta, Roman Apolinary Regliński, Tadeusz Stoltman, Andrzej Marszałkowski, Barbara Pisarek, Zygmunt Bigus, Hubert Hoppe Kazimierz Formela, Mirosława Kazana, ponownie Kazimierz Formela, Elżbieta Kowalewska i obecnie Kazimierz Formela.
Kartuski oddział Zrzeszenia przez lata rozwijał się i obejmował swoją działalnością coraz liczniejszych członków. W 1991 roku oddział otrzymał sztandar, który jest ważnym symbolem Organizacji. Sztandar ten ma już 30 lat stąd członkowie partu pragną ufundować nowy, który służyłby następnym pokoleniom. Obecny zostanie przekazany do Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach. Zrzeszenie zawsze było aktywnym uczestnikiem życia publicznego lokalnej społeczności . Z inicjatywy oddziału m.in. zmieniono nazwy ulic i szkół, inspirując władze do nadania imion wybitnych kaszubskich działaczy. We współpracy z Muzeum Kaszubskim w Kartuzach czy też Powiatową Biblioteką w Kartuzach zorganizowano wiele spotkań zarówno ze środowiskiem naukowym skupionym wokół Instytutu Kaszubskiego jak i z twórcami ludowymi, regionalistami. Promocją dla naszego miasta był IV Zjazd Kaszubów w 2002 r. , którego Kartuzy były gospodarzem. Wielkim wydarzeniem dla naszego Miasta będą obchody 100 rocznicy uzyskania praw miejskich oraz organizacja ponownego zjazdu Kaszubów w 2023 roku.
